De tekorten aan micronutriënten en de gevolgen daarvan
De tekorten aan micronutriënten hebben consequenties voor de gezondheid. Als ze onder een bepaalde drempel komen kunnen deze de tekorten ernstige ziektes veroorzaken.
Vitamine C
Vitamine C of ascorbinezuur speelt een rol bij de vorming van weefsels (huid, skelet, pezen, gewrichtsbanden enz.), bevordert de opname en opslag van ijzer en stimuleert het weerstandsvermogen van het lichaam.
Een gebrek aan vitamine C was de oorzaak van scheurbuik die vermoeidheid, bloedend tandvlees, bloeduitstortingen, pijn aan gewrichten en spieren tot gevolg had en die kon leiden tot de dood. Er bestaat nu geen scheurbuik meer, maar er bestaan wel tekorten aan vitamine C. In talrijke studies is aangetoond dat vitamine C, dankzij de oxidatie remmende en infectie werende eigenschappen, een rol speelt bij het functioneren van het immuunsysteem en bij het voorkomen van hart- en vaatziekten, bepaalde kankers of KNO-aandoeningen.
Vitamine B9
De rol van vitamine B9 is van het grootste belang voor zwangere vrouwen. Vitamine B9 of foliumzuur speelt een rol bij het sluiten van de neurale buis van de embryo. Bij een gebrek hieraan kunnen er afwijkingen ontstaan van het toekomstige ruggenmerg van de baby (spina bifida) die de oorzaak kunnen zijn van ernstige handicaps of zelfs overlijden van het ongeboren kind. De ontdekking van deze afwijking leidt meestal tot een zwangerschapsonderbreking om medische redenen.
De behoefte aan folaat stijgt tijdens de zwangerschap vanwege de groei van de weefsels van de foetus en van de moeder, en vanwege de actieve overdracht van folaat aan de foetus. De Europese autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) is van mening dat er dagelijks een extra dosis foliumzuur van 400 µg ingenomen zou moeten worden gedurende ten minste één maand en tot drie maanden na de bevruchting, om zo het risico op afwijkingen van de neurale buis te helpen verminderen.
Vrouwen met een verhoogd risico (met antecedenten van misvormingen van de foetus) krijgen een hogere dosis van dit supplement toegediend (5 mg per dag) via een medicijn.
Vitamine B12
Vitamine B12 of cobalamine speelt een rol bij de synthese van DNA en vetzuren, de productie van energie en het functioneren van het zenuwstelsel. Een deel van de behoefte aan vitamine B12 halen we uit onze voeding (met name uit vlees, lever, vis, eieren, kaas), het andere deel wordt gesynthetiseerd door de darmmicrobiota. Een tekort uit zich door vermoeidheid en stemmings- en geheugenstoornissen.
Mensen die een veganistisch dieet volgen of die lijden aan chronische darmontstekingen, evenals ouderen, die deze vitamine minder goed opnemen, lopen meer risico op een tekort.
Vitamine B12
Deze vitamine helpt calcium en fosfor het lichaam binnen te dringen en bevordert de botomvorming. Vitamine D voorkomt rachitis en is eveneens belangrijk in de strijd tegen infecties. Studies tonen ook aan dat vitamine D kan helpen kanker te bestrijden en dat zij een rol speelt bij de cardiovasculaire bescherming.
Voeding levert een klein deel van de vitamine D die het lichaam nodig heeft, met name via vette vis. De rest wordt gesynthetiseerd door het lichaam zelf door de werking van de ultraviolette stralen van de zon.
Om te zorgen voor voldoende synthese van vitamine D wordt aanbevolen de onderarmen elke dag even bloot te stellen aan de zon, door bijvoorbeeld de mouwen op te stropen. Het is voldoende om dit 15 tot 20 minuten te doen.
De aanwezigheid van de lage vitamine D-status bij de bevolking is in Europa 80%.
Dat kan het gevolg zijn van een onvoldoende synthese door het lichaam (te wijten aan de leeftijd of, met name in de winter, door onvoldoende blootstelling aan de zon), of doordat er meer behoefte aan is, wat bijvoorbeeld het geval is bij kinderen, adolescenten en zwangere vrouwen.
Wie loopt risico op een tekort aan micronutriënten?
Sommige personen lopen meer risico dan anderen om tekorten aan bepaalde micronutriënten op te lopen. Het gaat dan bijvoorbeeld om kinderen, gedurende de gehele groeiperiode, maar ook om adolescenten, iedereen met een zeer onevenwichtig voedingspatroon, zwangere vrouwen, ouderen en sportbeoefenaars.
Jodium
Jodium is een oligo-element dat noodzakelijk is voor de vorming van schildklierhormonen. Deze spelen een grote rol bij de ontwikkeling van de hersenen en van talrijke metabolische functies van het lichaam. Jodium zit in verrijkt tafelzout, zeevruchten, vis en algen.
Bij een volwassene kan een gebrek aan jodium leiden tot vermoeidheid, haaruitval, constipatie, kouwelijkheid, lusteloosheid, droge huid. Bij kinderen kan met name de cognitieve ontwikkeling verstoord raken en kan het gebrek de oorzaak zijn van schooluitval.
De mensen die het meeste risico lopen op een jodiumtekort of -gebrek zijn zwangere vrouwen, want tijdens de zwangerschap is er een duidelijk grotere behoefte aan jodium, veganisten en mensen die een zoutarm dieet volgen.
IJzer
IJzer speelt een rol bij de samenstelling van hemoglobine, als pigment van de rode bloedcellen, die als taak hebben zuurstof te transporteren naar de weefsels. De eerste tekenen van een tekort uiten zich door vermoeidheid, bleekheid, benauwdheid en een grotere neiging om infecties te ontwikkelen.
De belangrijkste bronnen van ijzer zijn voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong (vlees, lever, oesters enz.) maar ook bepaalde planten zoals met name peulvruchten vallen hieronder. Het ijzer van dierlijke oorsprong wordt echter beter opgenomen in het lichaam dan het ijzer van plantaardige oorsprong. Vitamine C bevordert de opname in de spijsvertering van ijzer als het tegelijk met het ijzer wordt ingenomen.
IJzertekort is volgens de WGO wereldwijd het meest voorkomende tekort.
De belangrijkste oorzaken van een tekort of gebrek aan ijzer zijn chronisch bloedverlies (hevige of langdurige menstruatie, darmbloedingen, aambeien enz.) en onvoldoende voedselopname, bijvoorbeeld ten gevolge van een onevenwichtig dieet zoals een vegetarisch of veganistisch dieet.
Chronische ontstekingen, obesitas en zwangerschap zijn ook situaties waarin er risico is op een ijzergebrek door een lagere opname ervan in de darmen of door een grotere behoefte.
Magnesium
Magnesium speelt een rol in bijna alle stofwisselingsfuncties van het lichaam.
Het speelt een rol bij de overdracht van zenuwimpulsen, bij het ontspannen van de spieren, in het zuur-base-evenwicht en het cardiovasculaire evenwicht, bij de vorming van weefsels.
De eerste symptomen van een magnesiumtekort uiten zich door zenuwachtigheid, vermoeidheid, trillingen, slaapstoornissen, spierkrampen, het op hol slaan van de hartslagfrequentie.
Magnesium zit in peulvruchten, volle granen, oliehoudende vruchten (walnoten, amandelen enz.) die in onze huidige voeding makkelijke worden vergeten.
In talrijke studies is aangetoond dat de opname lager is dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid bij een groot deel van de bevolking in veel landen, waaronder de Verenigde Staten, Canada, China en meerdere Europese landen [1-5].
Bronnen:
- Bertrand Guérineau (2010) Les secrets de la micronutrition. Editions Albin Michel.
- Le guide des compléments alimentaires 2010. Editions Vidal.
- Nationaal voedingsonderzoek (ENNS), wekelijks epidemiologisch bulletin van het Instituut voor gezondheidsmonitoring (InVS), nr. 16-17, 24 april 2012
- Studie SU.VI.MAX (Spplémentation en Vitamines et Minéraux Anti-oxydants), Dr S. Hercberg, 1994 -2003
- https://www.anses.fr/fr/content/les-vitamines-par-le-menu
- « Acide folique et grossesse », La Revue du Praticien, novembre 2016.